Cavan analara həmişə doğuşdan sonra aybaşının nə vaxt başlayacağı maraqlıdır. Bərpa dövründə tsiklin davam müddəti, xarakter və intensivliyi dəyişir, hamiləlikdən əvvəlkinə nisbətən daha çox və ya daha az ağrılı ola bilir. Bu normaldır. Amma, bəzi hallarda ginekoloqun konsultasiyası tələb olunur.

Doğuşdansonrakı dövrdə qanaxmalar

Zahılıq dövründə qanlı ifrazat və ya loxiya – cift və dölyanı qişalar qopub düşdükdən sonra uşaqlıqda yaranan yara səthinin təmizlənməsi səbəbindən baş verir.

Bu dövrdə uşaqlıq infeksiya üçün daha dözümsüzdür, buna görə də, gigiyenik bezləri müntəzəm dəyişmək və ifrazatın xarakterinə diqqət yetirmək lazımdır. İfrazat doğuşdan sonra maksimum 3 sutka olur, sonra tədricən azalır.

Bəzən loxiya bir gündən sonra tam dayanır. Bu, qanın uşaqlıq boşluğunda yığılıb qalması səbəbindən baş verir (hematometra), hansı ki, infeksiyalaşma riskini artırır. Bu halda həkimin köməyinə ehtiyac yaranır.

Normada uşaqlığın təmizlənmə prosesi təbii doğuşdan sonra 30-dan 45 günə qədər davam edir. Keysəriyyə əməliyyatından sonra bu müddət daha da uzanır. Çünki, çapığın formalaşması üçün əlavə vaxt tələb olunur.

Aybaşını zahılıq qanaxmalarından necə fərqləndirmək olar?

Loxiya tədricən xarakterini dəyişir. 1-ci həftənin sonunda onun rəngi açılır, 2 həftədən sonra isə selikli xarakter alır. 1 ay ərzində onda qan qarışığı ola bilər, amma, miqdarı çox olmur. Adətən qadın bu prosesi menstruasiyadan asan ayırır. Loxiyanın dayanması ilə ilk menstruasiyanın arasında ən azı 2 həftə vaxt keçməlidir. Şübhə yarandıqda ya ginekoloqa müraciət etməli, ya da, cinsi əlaqə zamanı uşaqlığı infeksiyadan qorumaq üçün baryer tipli kontraseptiv vasitə – prezervativlərdən istifadə etmək lazımdır.

Menstruasiyanın başlaması

Hamiləlik dövründə menstruasiya olmur. Bu, hamiləliyi qorumaq üçün orqanizmin təbii müdafiə sistemidir və hormonlarla idarə olunur. Doğuşdan sonra qadının normal hormonal statusu bərpa olur. Əgər körpə ana südü ilə qidalandırılmazsa, bu dövr təxminən bir ay çəkir.

Doğuşdan sonra aybaşı nə vaxt başlamalıdır?

Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, bu müddət ilk növbədə uşağın qidalandırılma üsulundan (təbii və ya süni) asılıdır. Ana südünün əmələ gəlməsi hipofizin prolaktin hormonunun təsiri altında baş verir. Məhz, o, yumurtalıqda yeni yumurtahüceyrələrinin əmələ gəlməsinin qarşısını alır. Estrogenlərin səviyyəsi qalxmadığı üçün, südvermə fonunda aybaşı orta hesabla doğuşdan 2 ay sonra başlayır.

Əksər cavan analarda bu müddət yarım il və daha çox uzanır, əsas da körpəni "tələbə görə" qidalandırdıqda. Çox nadir hallarda aybaşı daha uzun müddətdə olmaya bilər. Belə hallarda kontrasepsiyadan müntəzəm istifadə etmək lazımdır, şübhəli hallarda isə hamiləlik testi aparılmalıdır. Eyni zamanda, hiperprolaktinemiyanı yoxlamaq üçün, həkimlə məsləhətləşmək lazımdır.

Süni qidalandırma doğuşdan dərhal sonra başlanarsa, tsikl 1-6 ay ərzində bərpa olur. Qeyd edək ki, bu müddət ərzində ovulyasiya ola bilər, yəni, yeni hamiləlik də mümkündür.

Uşaq yalnız ana südü ilə qidalanarsa, qadında bütün bu dövr ərzində aybaşı olmaya bilər. Bu zaman, ilk menstruasiya adətən laktasiya qurtardıqdan sonra yarım il ərzində başlayır. Lakin belə olması mütləq deyil və hətta südvermə dövründə də menstruasiya bərpa ola bilər.

Qarışıq qidalanmada (ana südü və süni qidalar) aybaşı bir qədər tez, yəni, doğuşdan sonra 4 ay ərzində bərpa olur.

Doğuşdan sonra aybaşı qanaxması nə qədər davam edir?

Adətən ilk menstruasiya çox olur. Tərkibində qan laxtası ola bilər. Qeyd edək ki, əgər gigiyenik bezlər hər saat dəyişilirsə, həkimə müraciət etmək lazımdır: bu, başlayan qanaxma əlaməti ola bilər. Sonrakı menstruasiyalar adətən normal xarakter alır.

Digər hallarda, ilk aylar qadında qeyri-müntəzəm yaxmaşəkilli ifrazat olur. Bu, ana südü ilə qidalandırma üçün xasdır.

Normal tsiklin bərpa müddətinə təsir edən əlavə amillər aşağıdakılardı:

• körpəyə qulluqda çətinliklər, yuxusuzluq, qohumlardan köməyin olmaması;
• qeyri-sağlam qidalanma;
• doğuşdan sonrakı depressiya;
• ananın çox cavan olması və ya gec yaşda doğuşlar;
• yanaşı xəstəliklər (diabet, astma və digərləri), əsas da hormonal terapiya tələb edənlər;
• doğuş fəsadları, məsələn, Şixan sindromu.

Menstrual tsiklin dəyişməsi

Qeyri-müntəzəm aybaşı doğuşdan sonra bir neçə tsikl qalır. Bu dəyişikliklər daimi olmamalıdır. Normada 1-2 ay ərzində tsikl doğuşaqədərki parametrlərə qayıdır və ya davam müddəti bir qədər dəyişir.

• İlk 2-3 tsikldə, əsas da körpə qarışıq qidalandırılarsa, aybaşı qanı az olur.
• Bəzi qadınlarda isə əksinə, doğuşdan sonra ilk tsikllər çox qanlı olur. Bu normaldır, amma, əgər yaxın zamanlarda menstruasiya düzəlməzsə, ginekoloqla konsultasiya etmək lazımdır.
• Menstrual tsiklin müntəzəmliyi pozulur, yəni atsiklik olur.
• Aybaşı ağrılı ola bilər, hətta hamiləliyə qədər qadın ağrıdan şikayətlənməsə belə. Bunun səbəbləri – infeksiya və uşaqlıq divarının çox güclü yığılmasıdır. Əksər hallarda isə əksinə, hamiləliyə qədər ağrılı olan aybaşı doğuşdan sonra ağrısız keçir. Bu, uşaqlığın qarın boşluğunda vəziyyətinin normallaşması səbəbindən baş verir.
• Qadınların bir hissəsində predmenstrual sindrom inkişaf edir: aybaşıdan qabaq ürəkbulanma, ödem, başgicəllənmə, emosional dəyişikliklər müşahidə olunur.

Doğuşdan sonra menstruasiyanın dəyişmə səbəbləri

Doğuşdan sonra aybaşının ləngiməsi hormonların səviyyəsinin dəyişməsilə əlaqədar baş verir:

• hipofizdə prolaktin hormonu sintez olunur, hansı ki, süd vəzlərində südün istehsalına kömək edir və ovulyasiyanı dayandırır;
• prolaktinin təsirindən estrogenlərin sintezi zəifləyir, hansı ki, bütün südvermə dövrü ərzində menstruasiyanın qeyri-müntəzəm olmasına və ya heç olmamasına (laktasion amenoreya) gətirir.

Uşaq yalnız ana südü ilə qidalanarsa, özü də "saatla" deyil, "tələbata" görə və qadında doğuşdan sonra aybaşı olmazsa – bu normadır.

Menstruasiya başlayandan sonra hamiləlikdən qorunmaq məsləhətdir. Baxmayaraq ki, südvermə mayalanma ehtimalını azaldır, bu mümkündür. Məsələn, əgər doğuşdan sonra aybaşı başlayıb və sonra olmazsa, onun ən ehtimal olunan səbəbi – təkrar hamiləlikdir. Həmçinin yadda saxlamaq lazımdır ki, ovulyasiya menstrual qanaxmadan əvvəl baş verir. Buna görə də, hamiləliyin menstruasiyasız da baş verməsi tamamilə mümkündür. Əgər qadını uzun müddət aybaşının olmaması narahat edirsə, ev şəraitində hamiləlik testi etmək lazımdır və yalnız bundan sonra ginekoloqa müraciət etmək olar. Ola bilsin, endokrinoloqun konsultasiyasına ehtiyac olsun.

Diqqət! Doğuşdan sonra aybaşı başlamadan belə hamilə qalmaq mümkündür!

Menstrual tsiklin bərpasından sonra ana südü ilə qidalandırmadan imtina etmək lazım deyil. Aybaşı onun keyfiyyətini dəyişmir. Ola bilər ki, uşaq bu günlər pis yesin, dəcəllik etsin, döşdən imtina etsin. Adətən bu, qadında emosional pozğunluqlarla, onun qidalanmanın keyfiyyəti barəsindəki narahatçılığı ilə əlaqədardır.

Menstrual qanaxma dövründə süd vəzi gilələrinin həssaslığı artdığı üçün əmizdirmə ağrılı ola bilər. Ağrıları azaltmaq üçün, yedizdirməzdən qabaq onları masaj etmək, qızdırmaq, gilələrə isti kompres qoymaq məsləhət görülür. Süd vəzləri və qoltuq nahiyəsinin təmizliyinə riayət etmək lazımdır. Aybaşı vaxtı tərin tərkibi dəyişir və körpə onun qoxusunu başqa cür hiss edir. Bu, südvermə zamanı çətinliklərin daha bir səbəbidir.

Qeyri-müntəzəm aybaşı

Menstrual tsikl qeyri-müntəzəm olduqda nə etməli:

1. Doğuşdan sonrakı ilk aylar panikaya düşmək lazım deyil. Əksər hallarda bu norma variantıdır. Hər bir qadında tsiklin normallaşması fərdi qaydada keçir, əsas da ilk aylar. Qeyri-müntəzəmlik adətən süd verən qadınlarda olur.
2. Bütün orqan və sistemlərin normallaşmasına 2 aya qədər vaxt lazım gəlir. Endokrin sistemdə balans bir qədər gec baş verir, əsas da körpəyə ana südü verdikdə. Buna görə də, qadın özünü sağlam hiss edir, amma aybaşısı olmur.
3. Qeyri-müntəzəmliyə 3 tsikldən sonra diqqət yetirmək lazımdır. Bu, iltihabi proses, endometrioz və ya cinsiyyət orqanlarının şişlərilə əlaqədar ola bilər. İkinci aybaşının gecikməsi təhlükəli deyil, əgər o təkrar hamiləliklə əlaqədar deyilsə.

Bütün şübhəli hallarda vaxtında ginekoloqla konsultasiya etmək, diaqnostikadan keçib müalicəyə başlamaq daha yaxşıdır.

Patoloji keçən hamiləlik və doğuşdan sonra aybaşı tsikli

Ölmüş hamiləlikdən sonra menstruasiya tez bərpa olmur. Yalnız qadınların bir hissəsində requlyar aybaşı bir aydan sonra başlayır. Əksər hallarda hamiləliyin sonlanmasına səbəb olan hormonal fonun pozğunluğu, tsiklin qeyri-müntəzəm olmasına da səbəb olur.

Hamiləlik təbii və ya süni üsulla pozulduqdan sonra ilk menstruasiya 45 gün ərzində başlamalıdır. Əgər belə olmazsa, qadın ginekoloqa müraciət etməlidir. Qalıq və ya iltihabla əlaqədar amenoreyanın səbəblərini araşdırmaq üçün, hamiləlik pozulduqdan 10 gün sonra USM keçmək lazımdır.

Uşaqlıqdankənar hamiləlikdən sonra ilk menstrual tsikl ondan 25-40 gün sonra başlayır. Əgər bundan qabaq başlamışsa, bu, uşaqlıq qanaxmasıdır, hansı ki, həkimə müraciət etməyi tələb edir. 40 gündən çox ləngimə də ginekoloqda konsultasiya tələb edir. Əgər xəstəlik qadında güclü stress törətmişsə, bərpa dövrünün 2 aya qədər uzanması norma hesab edilir.

Keysəriyyə əməliyyatından sonra menstruasiya təbii doğuşdan sonrakı kimi bərpa olur. Laktasiya zamanı aybaşı yarım il ərzində olmur. Süni qidalandırma fonunda aybaşı 3 ay və daha az müddətə bərpa olur. Həm təbii doğuşdan, həm də keysəriyyə əməliyyatından sonra çox az bir qisim qadınlarda menstruasiya bir il ərzində bərpa olmur. Əgər başqa patologiya aşkar olunmursa, bu, norma sayılır.

Təbii doğuş və ya keysəriyyə əməliyyatı zamanı uşaq ölmüş olarsa, adətən tsikl bir neçə ay ərzində qeyri-müntəzəm olur. Sonda onun davam müddəti əvvəlkindən fərqlənə bilər. Normada, o, 21 gündən az, 35 gündən çox olmamalıdır. Aybaşı 3-7 gün davam edir.

Yuxarıda sadalanan bütün hallarda, yarım il ərzində yeni hamiləlikdən qorunmaq məsləhət görülür. Yadda saxlamaq lazımdır ki, menstruasiyanın olmaması anovulyasiya əlaməti deyil və qadın hətta birinci aybaşıya qədər də hamilə qala bilər.

Doğuşdan sonra patoloji aybaşı

Bəzən doğuşdan sonra başlayan qanaxma, patoloji xarakter daşıyır. Belə olduqda, onun normallaşması üçün bir neçə tsikl gözləmək lazım deyil, dərhal həkimə müraciət edilməlidir:

• Doğuşdan sonrakı ifrazatın qəflətən kəsilməsi – uşaqlığın əyilməsi, endometrit, loxiyanın uşaqlıq boşluğunda toplanması, yəni, loxiometra əlamətidir.
• İlk 3 tsikl və daha çox müddət ərzində aybaşının az olması. Ola bilsin, bu, hormonal pozğunluq, Şixan sindromu və ya endometrit əlamətidir.
• Bərpa olduqdan sonra aybaşının qeyri-requlyar olması. Belə hallarda qanaxmaarası interval 3 ayı keçə bilir. Adətən bu zaman yumurtalıqlarda patologiya aşkar edilmir.
• 2 və daha çox tsikl ərzində çoxqanlı aybaşı, əsas da hamiləliyin cərrahi üsulla sonlandırılması və ya pozulmasından sonra. Bu, çox vaxt uşaqlıq divarında döl qişalarının qalması ilə əlaqədardır.
• Aybaşının bir həftədən çox davam etməsi, hansı ki, zəiflik və başgicəllənmə ilə müşayiət olunur.
• Qarında ağrı, qızdırma, xoşagəlməz qoxu, vaginal axıntının rənginin dəyişməsi – şiş və ya infeksiya əlamətidir.
• Aybaşıdan qabaq və sonra yaxmaşəkilli ifrazat – endometrioz və ya iltihabi xəstəliklərin əlamətidir.
• Uşaqlıq yolunda qaşıntı, pendirşəkilli axıntı – kandidoz əlamətidir.
• 3 və daha çox tsikl ərzində ayda iki dəfə menstruasiyanın olması.

Bütün sadalanan hallarda ginekoloqun köməyinə ehtiyac var.

Bəzən qadının sağlam görünməsinə baxmayaraq, onda menstruasiya vaxtında gəlmir. Bu, doğuşun fəsadı – Şixan sindromunun əlaməti ola bilər. O, doğuş zamanı arterial təzyiqin qəflətən düşməsi ilə müşayiət olunan güclü qanaxma zamanı baş verir. Nəticədə, reproduktiv sistemin fəaliyyətini idarə edən əsas orqan – hipofiz hüceyrələrinin ölümü baş verir.

Bu xəstəliyin ilk simptomu – doğuşdan sonra laktasiyanın olmamasıdır. Normada ana südü ilə qidalanma olmadıqda – aybaşı 1,5-2 ay sonra bərpa olmalıdır. Amma, Şixan sindromunda qonadotrop hormonların defisiti baş verir. Yumurtalıqlarda yumurtahüceyrə inkişaf etmir, ovulyasiya və aybaşı olmur. Buna görə də, əgər yeni doğmuş qadında süd yoxdursa və sonra tsikl bərpa olmursa, təcili şəkildə həkimlə konsultasiya edilməlidir. Şixan sindromunun nəticəsi – böyrəküstü vəz çatmamazlığıdır, hansı ki, tez-tez infeksion xəstəliklər və orqanizmin müxtəlif stresslərə qarşı müqavimətinin ümumi azalması ilə müşayiət olunur.

Əks problem – hiperprolaktinemiya da mümkündür. Bu vəziyyət laktasiya qurtardıqdan sonra hipofizdə prolaktinin artıq sekresiyası ilə əlaqədardır. Bu hormon yumurtahüceyrənin inkişafını ləngidir, anovulyasiya verir, tsiklin birinci fazasında endometriumun normal qalınlaşmasını pozur. Onun artıqlığı südün sintezi fonunda aybaşının olmamasına gətirib çıxarır.

Hiperprolaktinemiyanın əsas səbəbləri – hipofizin adenoması, ginekoloji xəstəliklər, yumurtalıqların polikistozudur.

Siklin normallaşdırılmasına dair məsləhətlər

Qadın sağlam olduqda, onun tsikli normal bərpa olur. Pozğunluqların qarşısını almaq üçün aşağıdakı məsləhətlərə əməl etmək lazımdır:

1. Orqanizmə hormonların tez bərpası üçün, yaxşı qidalanmaq məsləhət görülür. Çoxlu meyvə-tərəvəz, su, zülal qəbul etmək və fiziki məşqlər – hormonal balansın effektiv bərpa üsuludur. Menyuda süd məhsulları, kəsmik, ət olmalıdır. Həkimlə konsultasiyadan sonra, südverən qadınlar üçün nəzərdə tutulmuş polivitamin kompleksi qəbul etmək olar.
2. Hamiləlikdən qorunmaq üçün tabletlər qəbul etmək olmaz. Onlar hormonal fonu dəyişərək, tsikldə gözlənilməz pozğunluqlar verə bilər. Əgər qadın seksual aktivdirsə, yaxşı olar ki, prezervativ və ya digər qeyri-hormonal kontrasepsiya vasitələri istifadə edilsin.
3. Gündəlik rejimi maksimal dərəcədə effektiv təşkil etmək lazımdır. Əgər körpə gecələr pis yatırsa, qadın gündüzlər yaxşı yatıb dincəlməlidir. Yaxınların köməyindən imtina etmək lazım deyil. Qadının yaxşı fiziki vəziyyəti ona tez bərpa olmağa kömək edəcək.
4. Xroniki xəstəliklər zamanı (diabet, qalxanvari vəz xəstəlikləri, anemiya və s.) uyğun mütəxəssisə müraciət edib, müalicəni korreksiya etmək lazımdır.